როგორ მზადდებოდა რუსეთის ჯარების გაყვანა

საქართველომ ოფიციალურად პირველად 1993 წ. აპრილში აფხაზეთში ომის დროს მოსთხოვა რუსეთს, გაეყვანა ჯარები. 1-ელ აპრილს პარლამენტმა მიიღო დადგენილება, რომელშიც პირველად დაადანაშაულა რუსეთი აფხაზეთში ქართველთა ეთნიკური წმენდისა და გენოციდის პოლიტიკის ხელშეწყობაში. შესაბამისი მიმართვა გაეგზავნა გაეროსა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებს, რომელშიც რუსეთის ქმედებები შეფასდა როგორც აგრესია, რომელიც მიზნად ისახავდა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევასა და მისი დამოუკიდებლობის ხელყოფას. დადგენილებაში აღნიშნულია: „საქართველოს ტერიტორიის ნაწილზე, აფხაზეთში, რომელსაც რუსეთის ჯარების ხელშეწყობით აკონტროლებს გუდაუთის სეპარატისტული დაჯგუფება, ტარდება ეთნიკური წმენდის პოლიტიკა, რომელმაც მიიღო ქართველი და სხვა ეროვნების მოქალაქეთა წინააღმდეგ მიმართული გენოციდის სახე“ (საქ.-ს პარლამენტის უწყებანი,1993, N5-8, გვ. 105).

1993 წ. აპრილი ის პერიოდია, როცა რუსეთის პრეზიდენტსა და უმაღლეს საბჭოს შორის დაძაბულობა მატულობს. ელცინმა მოინდომა საბჭოს დათხოვნა, მაგრამ არ გამოუვიდა ამიტომ და კრემლში იღებენ გადაწყვეტილებას ბ. ელცინისადმი ნდობის თაობაზე რეფერენდუმის ჩატარების შესახებ, რომელიც 25 აპრილს გაიმართა. ბ. ელცინს მხარდაჭერა 58,7 % გამოუცხადა, ხოლო პარლამენტის ვადამდელ არჩევნებს მხარი 67,2 % დაუჭირა.  

საბოლოოდ,  ბ. ელცინმა  უმაჭლესი საბჭო მაინც იარაღით გარეკა (ოქტომბრის პუტჩი), ანუ რუსეთში ყველა სფეროში ღრმა კრიზისი იყო, მაგრამ აფხაზეთში საქართველოსთან ომს მაინც განაგრძობდა. თუმცა, ჩვენი ხელისუფლება ცდილობდა, ესარგებლა რუსეთის შედარებითი სისუსტით და ამიტომ თბილისი შეფასებებსა და მოთხოვნებში სულ უფრო კატეგორიული ხდებოდა. ამასთან, 1992 წ. არჩეულ პარლამენტში ეროვნული მოძრაობის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო წარმოდგენილი (მრავალი პარტიის სახით) და ე. შევარდნაძე იძულებული ხდებოდა დადგენილებების, განცხადებებისა და მიმართვების დონეზე მაინც გაეთვალისწინებინა ოპოზიციონერთა აზრი.

რუსეთის ხელისუფლება, ცხადია, აცნობიერებდა საკუთარ შესაძლებლობებს და გარკვეულ უმნიშვნელო დათმობებზე მოდიოდა, მაგრამ იმპერიულ პოლიტიკას არ ცვლიდა და სინამდვილეში ახალ დარტყმისთვის დროის მოგებას ცდილობდა. სწორედ ამიტომ დათანხმდა ის მანამდე უპრეცედენტო საკითხების განხილვას. კერძოდ, 6-7 აპრილს სოჭში შედგა მოლაპარაკება ქართულ (თ. კიტოვანი, ჯ. იოსელიანი) და რუსულ (პ. გრაჩოვი, ბ. პასტუხოვი) მხარეებს შორის, რომელზეც განიხილეს საქართველოდან რუსეთის შეიარაღებული ძალების 1995 წლამდე გაყვანის საკითხი.

სტამბულის ეუთოს სამიტამდე ჯერ შორი იყო, სადაც რუსეთმა ვალდებულება აიღო საქართველოდან სამხედრო ბაზების გაყვანის თაობაზე და ბ. ელცინს ლამის ძალით მოაწერინეს ხელი  დასავლეთის ლიდერებმა შესაბამის დოკუმენტზე. ცხადია, სტაჟიანი ოკუპანტის განდევნა ადვილი არ იყო, თუმცა, ამის მცდელობა აფხაზეთში ომის დროსაც იყო.

1993 წ. 26 აპრილს საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა ე. შევარდნაძემ გამოსცა განკარგულება „საქართველოს ტერიტორიიდან ამიერკავკასიაში რუსეთის ჯარების ჯგუფის გასვლის გრაფიკის შესადგენად ორმხრივი შერეული კომისიის შექმნისა და საქართველოს მხრიდან ამ კომისიის შემადგენლობის შესახებ“, რის შესახებ ეცნობა ამიერკავკასიაში რუსეთის ჯარების ჯგუფის სარდალს გენერალ-მაიორ თ. რეუტს.

ედუარდ შევარდნაძის აღნიშნული გადაწყვეტილება საკანონმდებლო დონეზე იქნა მხარდაჭერილი და 27 აპრილს პარლამენტმა მიიღო დადგენილება „რუსეთის ფედერაციის საჯარისო ნაწილების აფხაზეთის კონფლიქტის ზონიდან გაყვანის თაობაზე“. მასში საქართველომ  პირდაპირ დაადანაშაულა მოსკოვი ომში მონაწილეობისთვის. დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ რუსეთის უზენაესმა საბჭომ არაერთხელ მიიღო დადგენილებები, რომლებიც უხეშად ლახავს საქართველოს სახელმწიფოს სუვერენიტეტს, რომ მან დაარღვია მოსკოვის 1992 წლის 3 სექტემბრის ხელშეკრულება, რის შედეგადაც დაყრიალდა გაგრის ტრაგედია. პარლამენტმა დაადასტურა 1 აპრილის დადგენილებაში მოცემული შეფასება იმის შესახებ, რომ  „რუსეთის ჯარებისა და აფხაზი სეპარატისტების კონტროლირებად ტერიტორიაზე ადგილი აქვს ქართველი მოსახლეობის გენოციდსა და ეთნიკურ წმენდას“ და ამის მიზეზი რუსეთის მიერ საქართველოს ტერიტორიის ნაწილის ფაქტობრივი ანექსიის მცდელობაა. ამიტომპარლამენტმა დაადგინა: „საქართველოს სახელმწიფოს მეთაურმა მიმართოს რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტს აფხაზეთიდან რუსეთის ჯარის გაყვანის თაობაზე. ამ მოთხოვნის შეუსრულებლობის შემთხვევაში, აფხაზეთის კონფლიქტის ზონა მდინარე გუმისთის ჩრდილო-დასავლეთით, რუსეთ-საქართველოს საზღვრამდე, ჩაითვალოს რუსეთის ფედერაციის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიად“. ამის თაობაზე საქართველოს საკითხი უნდა გაეტანა გაერო-ს უშიშროების საბჭოსა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებში საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებული მექანიზმების ამოქმედებისათვის. 

შემდეგ იყო ეროვნული კატასტროფა - აფხაზეთის ტრაგედია და მისი დაკარგვა, ქართველთა ეთნიკური წმენდა და გენოციდი, 1993 წ. ოქტომბერში დსთ-ში შესვლა და თითქოსდა რუსეთთან ურთიერთობების დალაგება. ამიტომ ჯარების გაყვანის საკითხიც მოიხსნა. პირიქით, 1993 წ. ოქტომბერშივე სამეგრელოში ზ. გამსახურდიას მომხრეების ამბოხის ჩახშობაში დახმარებისათვის ე. შევარდნაძემ მოსკოვს მიმართა, ხოლო 1994 წ. ენგურზე ფაქტიურმა ოკუპანტმა „სამშვიდობო კონტინგენტის“ პოზიცია დაიკავა, რაზეც ჩვენ თავად განვაცხადეთ თანხმობა გაეროში. ამავე წელს საქართველო რუსეთის კონტროლქვეშ არსებულ კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულებას შეუერთდა.

ე. შევარდნაძეს არჩევნებისა და ძალაუფლების შენარჩუნების პრობლემა ედგა. 1995 წ. 29 აგვისტოს მასზე თავდასხმაც განხორციელდა, ხოლო ჯ. იოსელიანთან და „მხედრიონთან“ ურთიერთობა გაუმწვავდა. ამიტომ მყიფე ძალაუფლების გამყარებას ცდილობდა ისევ მოსკოვის დახმარებით. ამიტომ 1995 წ. 22 მარტს რუსეთისა და საქართველოს თავდაცვის მინისტრებმა (პ. გრაჩოვი და ვ. ნადიბაიძე) საქართველოს ტერიტორიაზე რუსული სამხედრო ბაზების (ახალქალაქი, ბათუმი, ვაზიანი და გუდაუთა) შექმნისა და მათი 25 წლით განთავსების (გახანგრძლივების პერსპექტივით) ხელშეკრულებას მოაწერეს ხელი, ოღონდ ორი პირობით: რუსეთი  აფხაზეთში საქართველოს იურისდიქციას აღიარებდა და ეხმარება ჯარის შექმნაში. წინააღმდეგ შემთხვევაში ქართველები უარს აცხადებენენ ხელშეკრულების რატიფიცირებაზე. 

საქართველოში ბაზების დაკანონების შემდეგ რუსეთი უკვე პირდაპირ აღარ ახორციელებდა დესტრუქციულ ქმედებებს. ჩვენში ბაზების განლაგებით ის ავტომატურად გადავიდა უფრო ფარულ მდგომარეობაში. მან ერთგვარი ნელი მოქმედების ოთხი ნაღმი ჩადო საქართველოში. ის არც აპირებდა აღებული პირობების შესრულებას.

1990-იანი წლების მეორე ნახევრიდან რუსეთისგან გაწბილებულმა საქართველომ დასავლეთთან ურთიერთობის გაძლიერება დაიწყო. ამასთან, გააქტიურდა მოქმედებები ქვეყანაში რუსეთის სამხედრო ძალების შესამცირებლად და გასაყვანად.

1996 წ. მაისში ვენაში ევროპაში ჩვეულებრივი შეიარაღებული ძალების შესახებ ხელშეკრულების განხილვის კონფერენციაზე, რუსეთის მხარესთან მოლაპარაკებების მორიგი რაუნდი დაიწყო.

1998 წ. ნოემბერში ხელი მოეწერა შეთანხმებას რუსეთის სასაზღვრო ჯარების გაყვანაზე და 1999 წ. მათ დატოვეს საქართველოს ტერიტორია.

1999 წ. აპრილში საქართველო შეუერთდა ევროსაბჭოს, გააძლიერა თავისი კავშირები ნატოსთან და გამოვიდა რუსეთის კონტროლქვეშ მყოფი კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულებიდან.                                           
 1999 წ. 17 ნოემბერს, ეუთო-ს სამიტზე სტამბულში ხელი მოეწერა „სტამბულის შეთანხმებას“. შეთანხმების თანახმად, 2001 წ. პირველ ივლისამდე რუსეთის მხარეს უნდა გაეთავისუფლებინა ვაზიანისა და გუდაუთის ბაზები. საქართველო დროებით ანიჭებდა მოსკოვს ახალქალაქისა და ბათუმის სამხედრო ბაზების გამოყენების უფლებას, თუმცა მხარეებს მათი დახურვის ვადების შესახებ მოლაპარაკებები 2000 წელს უნდა დაესრულებინათ. აღსანიშნავია, რომ 2000 წელს, მიუხედავად მოლაპარაკებებში რუსეთის მცდელობებისა სტამბულის შეთანხმებით გათვალისწინებული პირობები არ შეესრულებინა, საქართველომ მოლაპარაკებების მე-5 რაუნდზე მაინც შეძლო შეთანხმების მიღწევა, რომლის მიხედვითაც, ბათუმისა და ახალქალაქის სამხედრო ბაზების და საქართველოში რუსეთის სხვა სამხედრო ობიექტების ფუნქციონირების მაქსიმალურ ვადად ის დრო განსაზღვრულიყო, რაც მათი ფუნქციონირების დასასრულებლად იქნებოდა საჭირო.

ამგვარად, მრავალწლიანი მუშაობა სამართლებრივ დონეზე წარმატებით დამთავრდა. წინ ქართველი ერის ამ მრავალსაუკუნოვანი ნების რეალიზაციის ურთულესი პერიოდი იწყებოდა, რასაც მოჰყვა კიდეც შემდგომ მორიგი ომი რუსეთთან.

სეპარატიზმი და კორონავირუსი

კორონოვირუსმა თავდაყირა დააყენა მსოფლიო, მაგრამ კაცობრიობისთვის ამ ურთულეს დროსაც, რუსული სიბინძურით ნასაზრდოები "ჩვენი" სეპარატისტული რეჟიმები კვლავ აგრძელებენ სულელურ დესტრუქციას - უარს ამბობენ პანდემიასთან ბრძოლაში თბილისის დახმარებაზე. განსაკუთრებითი სიკაპასით რატომღაც ცხინვალი გამოირჩევა. განსაკუთრებული ლექსიკური სიმყრალით მისი "საგარეო საქმეთა მინისტრი" მედოევი გამოირჩევა. რა ხდება ოკუპირებულ, ჩაკეტილ ტერიტორიებზე, დიდწილად უცნობია. რუსეთმა საზღვარი ჩაკეტა და თითქმის ყველაფრის შემოტანა აკრძალა ხოლო ე. წ. დიასპორების მიერ გაწეული დახმარება მიზერულია. დიდია წამლებისა და სპეციალური საშუალებების დეფიციტი, არ ჰყავთ სპეციალისტები და ა. შ. რუსეთი მხოლოდ საკუთარ სამხედროებზე ზრუნავს და არ აინტერესებს "მოძმე" აფსუაები და სამხრეთელი ოსები. მათ სამხედრო ბაზაზე 200 ადგილიანი ჰოსპიტალი გაშალეს, მაგრამ ესეც მხოლოდ სამხედროებისთვის და ცარიელი განცხადებების იქით საქმე არ წასულა. გაეროს განვითარების პროგრამამ (UNDP) სოხუმში 20 მარტს კი ჩაიტანა სამედიცინო საშუალებების პირველი პარტია საშიში ვირუსის წინააღმდეგ სამედიცინო პერსონალის მოსამზადებლად, მაგრამ, ცხადია, ეს არაა საკმარისი. აი, ცხინვალის გაჯიუტებული რეჟიმი საერთაშორისო დახმარებაზე საერთოდ უარს ამბობს და ახლახან წითელ ჯვარსაც აუკრძალა იქ შესვლა - რუსეთის იმედად არიან. რეჟიმების ინფორმაციით, აფხაზეთში 3 ინფირებულია (17.04.2020-ის მონაცემებით), ხოლო ცხინვალი "სუფთაა". ამის გადამოწმება შეუძლებელია და, სავარაუდოდ, ისეთივე ტყუილია, როგორ დეზინფორმაციასაც ავრცელებ პუტინის რუსეთი ქვეყანაში არსებულ სიტუაციაზე.

ცხინვალელმა "ვირუსოლოგებმა" ამ დღეებში გაავრცელეს ინფორმაცია, თითქოს ე. წ. სამხრეთ ოსეთი შედის იმ 18 ქვეყანაში, რომლებშიც ჯერ-ჯერობით არაა კორონავირუსი დაფიქსირებული. ესენია: ოკეანიის ჯუჯა ქვეყნები - მიკრონეზია, სოლომონის კუნძულები, სამოა, ვანუატუ, ნიუე, მარშალის კუნძულები, ტონგე, კუკის კუნძულები; აფრიკა: ლესოტო, კომორები; მოსახლეობით ყველაზე მრავალრიცხოვანი ჩრდილოეთ კორეა, რომელმაც ინფექციაზე ცნობები არ გაავრცელა. ვირუსის შესახებ დუმს ტაჯიკეთი, ხოლო თურქმენეთი ოფიციალურად არ ადასტურებს დადასტურებულ შემთხვევებს, თუმცა, მასმედიის ცნობით, იქ 7 ინფიცირებულია. ამასთან, ზემოთ ჩამოთვლილ ზოგიერთ შემთხვევაში კორონავირუსისგან ამგვარი "სისუფთავე" უკავშირდება სახელმწიფოს პოლიტიკას ან სუსტად განვითარებული ჯანდაცვის სისტემას. მაგრამ ცხინვალელი "ანტიკორონისტების" სიამაყე და ყალბი თავდაჯერება, რომ 18 წარმატებულ ქვეყანათა შორის არიან, ეფუძნება ტრივიალურ ტყუილს, რადგან არც პოლიტიკა აქვთ და არც ჯანდაცვის სისტემა. ეს უკანასკნელი იმ დონეზეა, რომ ახლახან ერთი მათი მაღალჩინოსანი რუსეთში არ წავიდა და თბილისში მკურნალობადა.

ჩვენ, რა თქმა უნდა, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ადამიანებს ჯანმრთელობასა და წარმატებებს ვუსურვებთ ვირუსთან ბრძოლაში, მაგრამ რუსეთის იმედად დარჩენილ სოხუმსა და ცხვინვალს, ვფიქრობთ, რთული პერსპექტივა ელის. რუსეთი ხომ ცბიერი, ვერაგი და მატყუარა სახელმწიფო იყო მუდამ და ასეთ პოლიტიკურ ნაგავად რჩება. ამიტომ სეპარატისტებმა იქნებ "მოძმე" ვენესუელას, ნიკარაგუას, სირიას ან თუნდაც ნაურუსა და ვანუატუს სთხოვონ დახმარება, რახან ჩრდილოელი მეზობელი გადამგდებია. მათ თუ ფეხი აითრიეს, შესაძლოა, მთიანი ყარაბაღი, დნესტრიპირეთი, გაგაუზია ან თუნდაც საჰარის არაბთია დემოკრატიული რესპუბლიკა დაეხმაროს მსოფლიო ვირუსულ ოკეანეში მცურავ "სახელმწიფოებს".

მოგეხსენებათ, ეს ის ქვეყნები და კარიკატურული ანკლავებია, რომლებმაც აფსუაები და სამხრეთელი ოსები აღიარეს "აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე".

ლავრენტი ბერია აფსუათა სეპარატიზმის წინააღმდეგ

9 აპრილი აფსუაების სეპარატიზმს უკავშირდება გარკვეულწილად და ამიტომ აქ გავიხსენებთ ცნობილ, მაგრამ მრავალთათვის დავიწყებულ ამბავს, რომელიც ლავრეტი ბერიას ეხება.

1936 წელს თბილისში ჩამოვიდა მაშინდელი აფხაზეთის ხელმძღვანელი, ძველი რევოლუციონერი და სტალინთან დაახლოებული ნესტორ ლაკობა, რომელსაც დიდი წვლილი მიუძღვის აფსუათა სეპარატიზმის აღზევებაში. მას თურქი ცოლი ჰყავდა და სტალინთან სიახლოვის გამო თავი თბილისელ ხელისუფალთაგან დამოუკიდებლად ეჭირა.

როცა ამიერკავკასიის სამხარეო კომიტეტის მდივანს არჩევდა, სტალინს უკითხავს ლაკობასთვის, - ბერია თუ გამოდგებაო, რაზედაც მას დადებითად უპასუხია, რადგან ლავრენტი აფხაზეთიდან იყო და "თავისიანად" მიაჩნდა. მაგრამ ბერიამ ამ თანამდებობაზე პირველი რაც გააკეთა, ლაკობას საყვედური გამოუცხადა. შემდგომ უშიშროებამ დაიწყო მისი დევნა და შევიწროება. ნ. ლაკობა ცდილობდა, დაახლოების გზები ეძებნა, მაგრამ ამაოდ. 1936 წ. აგვისტოში ბერიასთან სტუმრობისა და მის ბინაში სადილის შემდეგ ლაკობა "უეცრად" გარდაიცვალა.

გავიდა რამდენიმე თვე და ნ. ლაკობა ხალხის მტღად გამოცხადდა, მოსპეს მისი ძეგლები და სახელიც გააქრეს. ეს, თუნდაც იმ დროს, კომუნისტური სადამსჯელო მანქანისთვის ჩვეულებრივი ქმედება არ იყო, რადგან "უეცრად გარდაცვლილებს" სახელს მაინც უტოვებდნენ. მაგრამ ბერიამ ამით ლაკობას "მოღვაწეობის" ლეიტმოტივს ანუ აფსუურ სეპარატიზმს შეებრძოლა. ლაკობას დაფასება ხომ მისი საქმეების დაფასებასაც ნიშნავდა. ეს საქმეები კი საქართველოს წინააღმდეგ იყო მიმართული და ლაკობას ტრაგიკული ბედი გაკვეთილი უნდა გამხდარიყო ყველასთვის, ვინც მისი იდეებით მოიხიბლებოდა მომავალში და თბილისს გაეურჩებოდა.

მალევე დააპატიმრეს ლაკობას თურქი ცოლი სარია, ხოლო მცირეწლოვანი შვილი ბანაკში გაგზავნეს. რაუფ ლაკობა შემდგომ დახვრიტეს.

ბერიამ განაგრძო შურისძიება და ოქტომბერ-ნოემბერში სოხუმში გაიმართა ე. წ. 30-ის საჩვენებელი სასამართლო პროცესი. ბრალდებულთა შორის იყო ნესტორის ძმა მიხეილ ლაკობაც. პროცესს უამრავი ადამიანი ესწრებოდა. ძირითად ბრალდებას წარმოადგენდა აფხაზეთის საბჭოთა კავშირიდან მოწყვეტის მცდელობა და თურქული ორიენტაცია. ბრალდებულებმა, რომელთაგან შემდგომ 20 დახვრიტეს, დანაშაული აღიარეს.

აფხაზეთის სსრკ-დან მოწყვეტისა და თურქეთთან შეერთების ვერსია, ცხადია, სიმართლისგან შორს იყო და ალოგიკურ ხასიათს ატარებდა. თუმცა, არსებობს ცნობა, რომ ლაკობამ იმ დღეებში რამდენიმე წერილი მიიღო თურქეთიდან, რაც ლავრენტის არ გამოპარვია (საერთოდ, მისი ორგანიზებული ხომ არ იყო?!) და ლაკობასთვის ორაზროვნად უთქვამს, - თურქეთიდან რაღაც წერილები მოდის აფხაზეთში და მათი ადრესატების პოვნა, იმედია, არ გაგიჭირდებათო. სწორედ ეს გამხდარა ლაკობას "თვითმკვლელობის" მიზეზი.

გაცილებით სარწმუნო ვერსია: ბერიამ იცოდა, რომ აფსუური პარტოკრატიის ოცნება მუდამ რუსეთთან შეერთება იყო, მაგრამ ამ საბაბით საჩენებელ პროცესებს ვერ გამართავდა.

შემდგომ ლ. ბერიას მეცადინეობით მნიშვნელოვანი ღონისძიებები განხორციელდა შავიზღვისპირეთში და, კერძოდ, აფხაზეთში საუკუნეების მანძილზე დარღვეული დემოგრაფიული წონასწორობის აღსადგენად, მაგრამ, სამწუხაროდ, მიღწეული შედეგები საქართველოს 60-70-იანი წლების ადგილობრივმა გაყოდულმა პარტოკრატიამ გაანიავა.

ამგვარად, ლავრენტი ბერია თავისებურად, იმ კონკრეტული ისტორიული მომენტისთვის დადგენილი მეთოდებით ებრძოდა საქართველოს მტრებს. ცხადია, ის მეტისმეტად რთულ ფიგურას წარმოადგენდა. ჭკვიანი, ერუდირებული, ვერაგი და შურისმაძიებელი, განდიდების მოყვარული, ბრწყინვალე ორგანიზატორი და სტრატეგი, იშვიათი მოხერხებითა და ალღოთი დაჯილდოებული ლავრენტი ბერია საშიში კაცი იყო ყველასთვის და თავად სტალინსაც აძრწოლებდა ზოგჯერ, სტალინს, რომელმაც საქართველო მიწები გაანიავა, დააქუცმაცა, ხელოვნური ავტონომიები შეუქმნა და სამომავლო ეროვნულ-პოლიტიკური პრობლემებისთვის გაიმეტა.

ლავრენტი ბერის ამ თვალსაზრისით სტალინის სრული ანტიპოდია.