რუსეთ-აფხაზეთს კრიზისი - საკითხის გენეზისი

არც მანამდე  ამოსდიოდათ ერთმანეთზე მზე და მთვარე სეპარატისტ აფსუებსა და იმპერიალისტ რუსებს, მაგრამ ბოლო პერიოდში მთლად შავი ღრუბელი ჩამოწვა მათ შორის. ეს კრიზისი უკავშირდება მოსკოვის მზარდ პრეტენზიებს, ხელში ჩაიგდოს "დამოუკიდებელი" აფსნის ეკონომიკის სტრატეგიული მიმართულებები (აეროპორტი, რკინიგზა, ენერგეტიკა), თავისუფლად განახორციელოს ე. წ. საინვესტიციო საქმიანობა, იყიდოს და გაყიდოს უძრავი ქონება, ააშენოს 10 ათასი სახლი ან ბინა და იქ რუსები ჩაასახლოს, დაიქვემდებაროს არბიტრაჟი და სხვა სასამართლო და ა. შ. ცხადია, აფსუები (პარლამენტი, ოპოზიცია) მწვავედ რეაგირებენ ყოველივე ამაზე. სამაგიეროდ "პრეზიდენტი" ა. ბჟანია აქტიურად ლობირებს ამ ცვლილებებს. ამიტომ მოითხოვს ოპოზიცია მის გადადგომას. არადა, ახალი არჩევნები 4 თვეში, მარტშია გაიმართება. მოკლედ, ოკუპირებულ აფხაზეთში კვლავ მწიფდება მწვავე შიდა დაპირისპირება, მაგრამ ამ შემთხვევაში რუსეთი აქტიურად არის ჩართული და სანქციებსაც არ ერიდება. აფსუები საკუთარი "სუვერენიტეტის" დაკარგვას და ისედაც კატასტროფული დემოგრაფიული მდგომარეობის გაუარესებას უფრთხიან.

 

ფუნდამენტური დოკუმენტი, რომელიც განსაზღვრავს აფხაზური მხარის ვალდებულებებს თავისი კანონმდებლობის რუსეთის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციას, არის 2014 წ. 24 ნოემბრის შეთანხმება „აფხაზეთის რესპუბლიკასა და რუსეთის ფედერაციას შორის მოკავშირეობისა და სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ“.

ხელშეკრულების მე-3 მუხლის შესაბამისად, მოკავშირეობისა და სტრატეგიული პარტნიორობის განვითარების ძირითადი მიმართულებებია:

- კოორდინირებული საგარეო პოლიტიკის გატარება;

- თავდაცვისა და უსაფრთხოების ერთიანი სივრცის შექმნა;

- ერთიანი სოციალური და ეკონომიკური სივრცის ფორმირება;

- აფხაზეთის რესპუბლიკის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობა;

- რუსეთის ფედერაციის ინიციატივით ან დახმარებით განხორციელებული პოსტსაბჭოთა სივრცეში აფხაზეთის სრული ინტეგრაციისთვის პირობების შექმნა;

- საერთო კულტურული, სულიერი და ჰუმანიტარული სივრცის შენარჩუნება.

ხელშეკრულების მე-11, მე-17, მე-18, მე-19, 21-ე მუხლები ითვალისწინებს აფხაზეთის რესპუბლიკის ვალდებულებას, მისი ძალაში შესვლიდან არაუგვიანეს 3 წლისა, განახორციელოს საბაჟო, საბიუჯეტო, ჯანდაცვისა და განათლების კანონმდებლობის ჰარმონიზაცია.

2014 წ. 4 დეკემბერს აფხაზეთის „პრეზიდენტმა“ რ. ხაჯიმბამ შესაბამის სამინისტროებსა და დეპარტამენტებს დაავალა, შეიმუშავონ შეთანხმებები და სამოქმედო გეგმები ზემოაღნიშნული ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ნორმების განხორციელებისთვის. აფხაზური მხარის ვალდებულებების შესასრულებლად სამუშაოების კოორდინაცია ე. წ. საგარეო საქმეთა სამინისტროს დაევალა.

აფხაზეთის მინისტრთა კაბინეტის 2015 წ. 8 ოქტომბრის დადგენილებით განისაზღვრა ხელშეკრულების განსახორციელებისთვის პასუხისმგებელი ორგანოები (სუს-ი, შსს, თავდაცვის, საგარეო საქმეთა, ფინანსთა, ჯანდაცვის, განათლების, შრომის, დასაქმებისა და სოციალური პოლიტიკის სამინისტროები).

2019 წ. 31 ოქტომბერი აფხაზეთის „პრეზიდენტის“ რ. ხაჯიმბას  ბრძანებით აფხაზეთის ე. წ. მინისტრთა კაბინეტს მიეცა დავალება, სამთავრობათაშორისო კომისიის ფარგლებში, რუსულ მხარესთან თანამშრომლობით, უზრუნველეყო სამოქმედო პროგრამის შემუშავება და განხორციელება. ეკონომიკური საქმიანობის მარეგულირებელი კანონმდებლობის, მათ შორის, სამოქალაქო და საგადასახადო კანონმდებლობის, მოსახლეობის სოციალური დაცვისა და პენსიების სფეროში კანონმდებლობის გაერთიანება, აგრეთვე საბაჟო საკითხებში აფხაზეთის კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოყვანა დარგის აქტებთან. საბაჟო რეგულირება წარმოადგენს ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის კანონს, ხოლო იმ ნაწილში, რომელიც არ რეგულირდება ასეთი კანონით, მასზე გავრცელდება რუსეთის ფედერაციის კანონმდებლობა.

2019 წ. 9 დეკემბერს რუსეთის ჩრდილოეთ კავკასიის საქმეთა სამინისტრომ აფხაზეთის ე. წ. პრემიერ-მინისტრს ვ. ბგანბას გაუგზავნა რუსეთსა და აფხაზეთს შორის საერთო სოციალურ-ეკონომიკური სივრცის ფორმირების პროგრამის პროექტი, რომელსაც დაეფუძნება აფხაზეთის კანონმდებლობის რუსეთის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაცია (პირველი ეტაპი). პროექტი შედგებოდა 46 პუნქტისაგან 2020-2021 წლების განხორციელების პერიოდით.

ჰარმონიზაციის პროგრამის 1-ლი პუნქტი ითვალისწინებდა რუსულ მხარესთან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულებების შესრულებას, დანარჩენი 45 პუნქტი განსაზღვრავდა აფხაზეთის კანონმდებლობის შემუშავებისა და მიღების ღონისძიებებს, რომელიც შეესაბამება რუსეთის კანონმდებლობას.

ამ ღონისძიებებს შორის იყო პუნქტები, რომლებიც ეხებოდა შემდეგ საკითხთა შემუშავებასა და მიღებას:

- ცვლილებები აფხაზეთის 2017 წ. 11 აგვისტოს კანონში „ელექტროენერგეტიკული მრეწველობის შესახებ“ დებულებების გაუქმებასთან დაკავშირებით, რომლითაც აფხაზეთის გადამცემი ქსელები არის აფხაზეთის სახელმწიფო საკუთრება და არ ექვემდებარება პრივატიზაციას;

- აფხაზეთის მარეგულირებელი აქტები, რომლებიც საშუალებას აძლევს რუსულ კრედიტორ ბანკებს სასესხო ხელშეკრულებებით (საკრედიტო ხელშეკრულებებით) აიღონ დავალიანება და გააფორმონ იპოთეკით დადებული ქონება „აფხაზეთის რესპუბლიკაში“;

- აფხაზეთის კანონმდებლობა რუსეთის მოქალაქეებისთვის საცხოვრებელი უძრავი ქონების მიყიდვის აკრძალვის მოხსნის მიზნით.

2019 წ. 18 დეკემბრის მთავრობათაშორისი კომისიის მე-18 სხდომის ოქმით, აფხაზურმა მხარემ აიღო ვალდებულება, რუსეთსა და აფხაზეთს შორის საერთო სოციალურ-ეკონომიკური სივრცის ფორმირებასა და ჰარმონიზაციის საფუძველზე მუშაობის ორგანიზებაზე.

2020 წ. 23 ივლისს რუსეთის ჩრდილოეთ კავკასიის საკითხებში სამინისტროს 2019 წ. 9 დეკემბრის წერილის პასუხად ე. წ. პრემიერ-მინისტრ ა. ანქვაბმა წერილი გაუგზავნა რუსეთის პრეზიდენტის საზღვრისპირა თანამშრომლობის სამმართველოს „პროგრამის“ ზოგიერთი პუნქტის დამატებით განხილვის თაობაზე, კერძოდ, ენერგეტიკის სფეროში, საცხოვრებელი უძრავი ქონების გაყიდვას შესახებ და ა. შ

2020 წ. 12 აგვისტოს აფხაზეთის „პრეზიდენტის“ ადმინისტრაციამ აფხაზეთის ე. წ. პარლამენტს  რუსული მხარის მიერ წარმოდგენილი ჰარმონიზაციის პროგრამის პროექტი გაუგზავნა.

2020 წ. 14 ოქტომბერს რუსეთის ეკონომიკური განვითარების სამინისტრომ აფხაზეთის „პრეზიდენტს“ გაუგზავნა 46 პუნქტისგან შემდგარი ჰარმონიზაციის პროგრამის პროექტი, რომელიც მოიცავს აგრეთვე ენერგეტიკის, საცხოვრებელი უძრავი ქონების და სესხის ხელშეკრულებებით ვალების ამოღების საკითხებს.

დამტკიცებებისა და შიდა პროცედურებზე დაყრდნობით, ჰარმონიზაციის 2021-2023 წწ. პროგრამა ჩამოყალიბდა 45 პუნქტად. ამოღებულ იქნა საცხოვრებელი უძრავი ქონების გაყიდვის პუნქტი, ხოლო ენერგეტიკის პუნქტი სხვა ფორმულირებით იყო ასახული და ითვალისწინებდა დამატებითი აქტების შემუშავებას და მიღებას, რომელიც არეგულირებს რუსული ელექტროგადამცემი კომპანიების ინვესტიციების მოზიდვას და მოდერნიზაციას, ელექტრო ქსელის ინფრასტრუქტურისა და ენერგეტიკული უსაფრთხოების უზრუნველყოფას.

გაწეული მუშაობის შედეგების საფუძველზე, ჰარმონიზაციის პროგრამას ხელი მოეწერა 2020 წ. 12 ნოემბერს და დამტკიცდა 2020 წ. დეკემბერში სამთავრობათაშორისო კომისიის გადაწყვეტილებით.

2020 წ. 23 ნოემბერს აფხაზეთის „პრეზიდენტმა“ ე. წ. პარლამენტს გაუგზავნა ჰარმონიზაციის პროგრამა.

რუსეთსა და აფხაზეთს შორის ერთიანი სოციალურ-ეკონომიკური სივრცის ფორმირების პროგრამის განხორციელების ფარგლებში, აფხაზეთის კანონმდებლობის რუსეთის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაციის საფუძველზე 2021-2023 წწ. გათვალისწინებული 45 პუნქტიდან 26 პუნქტი სრულად განხორციელდა.

2024 წ. თებერვალში დამტკიცდა 2024-2025 წწ. ჰარმონიზაციის პროგრამა (ეტაპი 2), რომელიც მოიცავდა შეუსრულებელ საკითხებს, აგრეთვე რუსეთის მთავრობასა და აფხაზეთის მთავრობას შორის აფხაზეთის ტერიტორიაზე საინვესტიციო პროექტების განხორციელების შესახებ შეთანხმების ხელმოწერისა და რატიფიცირების ღონისძიებებს.

ორი პროგრამით დამტკიცებული ღონისძიებებიდან, შემდეგი პუნქტები დროულად არ დასრულებულა, კერძოდ:

- რუსეთისა და აფხაზეთს შორის ეკონომიკურ საქმეებზე სასამართლო და საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებების აღიარებისა და აღსრულების შესახებ 2022 წ. 29 ივნისის შეთანხმების რატიფიცირება;

- რუსეთის მთავრობასა და აფხაზეთის მთავრობას შორის რუსეთის იურიდიული პირების მიერ აფხაზეთის ტერიტორიაზე საინვესტიციო პროექტების განხორციელების შესახებ შეთანხმების ხელმოწერა და რატიფიცირება.