დევნილებისთვის გამეტებული ბუშტები და მაკარონები

მრავალი ჩვენი თანამემამულე წუხს, რომ წინასაარჩევნოდ პოლიტიკურად აქტიური დევნილები კვლავ დაქსაქსულებია. ჩემი აზრით, ამ გათითოკაცების და სოხუმელ, გაგრელ თუ გალელ პროფესიონალთა სხვადასხვა ჯგუფებში "გაბნევას" ორი მთავარი მიზეზი აქვს: პირველი, ფასეულობებსა და პოლიტიკურ გემოვნებებში განსხვავებულობა (მხოლოდ ის, რომ ჩვენ ყველა აფხაზეთიდან ვართ, ვერასდროს ვერ გახდება გაერთიანების საფუძველი) და მეორე, არც ერთ ხელისუფლებას არ სურდა ჩვენგან გამოკვეთილი და გავლენიანი პოლიტიკური სუბიექტის ჩამოყალიბება, რადგან სახიფათოდ მიაჩნდათ ეს ამ სოციალური ფენის განსაკუთრებული და გასაგები რადიკალიზმის გამო, რისი მიზეზები, იმედია, ასახსნელი არაა.
ამასთან, ვაღიაროთ, რომ დევნილთა პოლიტიკური ელიტისა და საზოგადოებრივად აქტიურთა ერთი ნაწილი ფარისეველი კონფორმისტია ან ვაზელინმომარჯვებული მედროვე ყვარყვარე. ეს ულმობელი სიმართლეა. ორი ღმერთის მსახური კი ვერ ცხონდება... რა სურათი გვაქვს დღეს?

ვხედავთ, რომ აფხაზეთის საკითხი მხოლოდ პოლიტიკური პოზისთვის გამოიყენება წინასაარჩევნოდაც. ცხადია, ის აუცილებლად ზოგადქართულ კონტექსტში უნდა განიხილებოდეს მუდამ, მაგრამ დღეს ამოცანათა ზღვაში ისეა ჩაკარგული, რომ რეალურად, პარტიებს არც აინტერესებთ და არც ესმით ეს პრობლემა. დევნილებს საარჩევნო ხმების პრიზმიდან უყურებენ მხოლოდ და ამ პრაგმატიზმში მორალს კარგავენ. ამიტომ თავიანთ რიგებში დევნილი პროფესიონალები "მოწვეულ სპეციალისტებად" ჰყავთ მხოლოდ, როგორც აუცილებელი თემის გამხმოვანებლები, პიარშიკები. აფხაზეთი ხომ მათი "ტკივილია" და სხვანაირად ვერ მოიქცევიან - ონჯღორე იქნება ეს!

სოჭის 1993 წლის ხელშეკრულება - როგორც აფხაზეთის ოკუპაციის წინაპირობა

1993 წ. გაზაფხულისთვის რუსეთის პოლიტიკურმა ხელმძღვანელობამ, როგორც ჩანს, ჩათვალა, რომ სახელმწიფო გადატრიალებითა და სამოქალაქო დაპირისპირებით, ცხინვალისა და აფხაზეთის ომებით შუალედურ საწადელს მიაღწია და საქართველო სრულ ქაოსში ჩააგდო. გამომდინარე, ქვეყნის სრული დეფრაგმენტაციისთვის მას აფხაზეთში სამხედრო კამპანია უკვე არ სჭირდებოდა. ამიტომ ჯერ 15-18 მარტს და შემდეგ ივლისის დასაწყისში მტერი შეეცადა, ასე ვთქვათ, აფხაზეთის თემა დაეხურა. მაგრამ ქართული ჯარის გმირობამ ეს გეგმა ჩაუშალა. ამიტომ, უფრთხოდა რა პირდაპირ და ღია სამხედრო აგრესიას, მოსკოვმა ტაქტიკა შეცვალა და კვლავ შუამავალი მშვიდობისმყოფელის მანტია მოირგო.

1992 წ. 3 სექტემბრის მოსკოვის ხელშეკრულების ვერაგული დარღვევის შემდეგ (ოქტომბერში გაგრის აღება და ქართველთა გენოციდი), თბილისს, წესით, სიფრთხილე უნდა გამოეჩინა, მაგრამ საქართველოს ხელისუფლების სისუსტისა და მის ხელმძღვანელთა კოლაბორაციონიზმის გამო 1993 წ. 27 ივლისს სოჭში კვლავ გაფორმდა სამშვიდობო ხელშეკრულება. რუსების ამ თვალთმაქცობის მთავარი მიზანი იყო ქართული ჯარის განიარაღება და დეზორგანიზაცია, მშვიდობის ილუზიის შექმნა და შემდეგ სოხუმზე მძლავრი დარტყმა აფხაზეთიდან ქართველების სრული განდევნის მიზნით.

სოჭის დოკუმენტით ჩვენ გვეკრძალებოდა: აფხაზეთში დამატებით ჯარის შემოყვანა, მობილიზაციის განხორციელება, ჯარების გადაადგილება, იარაღის შეტანა, სამხედრო ინფრასტრუქტურის მშენებლობა. განსაკუთრებით ტრაგიკული გამოდგა ხელშეკრულების მე-6 პუნქტი, რომლის მიხედვით 10-15 დღეში უნდა დაგვეშალა და ფრონტიდან გაგვეყვანა შეიარაღებული ფორმირებები მთელი მათი შეიარაღებით. ცხადია, ყოველივე ეს შეფუთული იყო იმ ვალდებულებით, რომელსაც თავის თავზე იღებდნენ დროებითი სამმხრივი (ქართულ-აფხაზურ-რუსული) საკონტროლო ჯგუფები, რომლებიც ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმის ზედამხედველობას განახორციელებდნენ.

1993 წ. ტამიშის დესანტისა და ივლისის ბრძოლების შესახებ

1993 წ. მარტის წარუმატებელი შეტევის შემდეგ რუსეთიში შემუშავებულ იქნა სოხუმის აღების ახალი გეგმა, რომელიც ითვალისწინებდა: 1. ტყვარჩელის დაჯგუფების მიერ ოჩამჩირის რ-ში ტრასის ხელში ჩაგდებას და ამისთვის ს. ტამიშში (ოჩამჩირის რ-ნი) საზღვაო დესანტის გადასხმას, რომელსაც დაეხმარებოდა აფსუათა ადგილობრივი შენაერთები; 2. პარალელურად გუმისთის ფრონტზე შეტევას; სოხუმის გარშემო არსებული სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე სიმაღლეების აღებას ხელსაყრელი პლაცდარმის შესაქმნელად.

1 ივლისს აფსუურმა მხარემ ე.წ. აღმოსავლეთ ფრონტზე დაიწყო შეტევა. მთავარი დარტყმა მიმართული იყო ს. ტამიშზე. ერთდროულად შეტევა დაიწყო გუმისთის ფრონტის მარცხენა ფლანგზე.

2 ივლისს ტამიშთან დილის 5 საათზე, ჩვენი მონაცემებით, ზღვიდან გადმოსხეს 600 მედესანტე, რომელშიც სხვადასხვა ეროვნების მეომრები იყვნენ. გემიდან გადმოცალეს ერთი ტანკი, ჯავშანტრანსპორტიორი და „ურალის“ ტიპის ავტომანქანა „გრადის“ დანადგარით.

გამთენიისას მტერმა გაარღვია ქართველთა საბრძოლო პოზიციები, დაიკავეს სარკინიგზო და საავტომობილო მაგისტრალები და გამაგრდნენ ს. ლაბრასა და ტამიშში. ტამიშის დესანტს მეთაურობდა ზაურ ზანთარია, ხოლო ე. წ. აღმოსავლეთ ფრონტს ხელმძღვანელობდა მირაბ ქიშმარია, ფრონტის შტაბს - ბათალ ჯოპუა.

ქართულ პოზიციებზე განლაგებულმა „ქაქუცა ჩოლოყაშვილის, „ავაზას", დუშეთის, ახალციხის, კოჩარის ბატალიონების მებრძოლებმა მედგარი წინააღმდეგობა გაუწიეს მოწინააღმდეგეს. ს. ცაგერასთან ერთკვირიან გააფთრებულ ბრძოლებში მტრის ფორმირებებს დიდი ზიანი მიადგა და მათ უკან დაიხიეს. მათი მცდელობა, ზღვიდან ხელახლა გადმოესხათ დესანტი, არტილერისტთა ცეცხლის შემდეგ ჩაიფუშა. აფსუათა მონაცემებით, ამ ოპერაციაში დაეღუპა 73 და დაიჭრა 250 მათი მეომარი. ქართველებმა ჩაძირეს 3 კატარღა და ერთი გემი, გაანადგურეს 2 ტანკი. ქართველებმა დიდი მსხვერპლი გაიღეს - 300-მდე მეომარი დავკარგეთ.

ქართულმა მხარემ მძაფრი ბრძოლების შედეგად დაიბრუნა დაკარგული საბრძოლო პოზიციები ტამიშის მონაკვეთზე, გახსნა სარკინიგზო და საავტომობილო მაგისტრალები. აღნიშნულ ბრძოლებში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს: მაშველთა კორპუსმა „მხედრიონმა", ზ. გამსახურდიას მომხრეთა შენაერთმა, ბატალიონმა „თბილისი“ და ცაგერას 242-ე ბატალიონის მეომრებმა, 243-ე ბატალიონის ტანკისტებმა, 247-ე საარტილერიო დივიზიონმა, 24-ე ბრიგადის სადაზვერვო ასეულმა, მენაღმეთა ასეულმა და გენერალ-მაიორ ზ. უჩაძის მეთაურობით შექმნილმა ოპერატიული ჯგუფის შემადგენლობამ. გარღვევის ჯგუფთან ერთად იყვნენ ი. ბათიაშვილი (უშიშროების სამსახურის უფროსი), ჯ. იოსელიანი, კ. გაბაშვილი (თბილისის მერი).

სისხლისმღვრელი ბრძოლები მიმდენარეობდა სოხუმის მისადგომებთან. ს. შრომასთან (ზეგანი - მთა ახბიუკი) 4 ივლისს ჩამოგდებულ იქნა რუსული ვერტმფრენი, რომელიც დესანტის გადმოსხმას ცდილობდა.

გამარჯვების ილუზიის შესაქმნელად და მეომართა მოტივაციის ასამაღლებლად აფსუათა ლიდერმა ვ. არძინბამ 6 ივლისს გამოსცა ბრძანება, რომლითაც ხელშეუხებლობის გარანტიას აძლევდა ყველა ქართველ მეომარს, რომელიც იარაღს დაყრიდა.

საქართველოს პარლამენტმა 8 ივლისს მიიღო დადგენილება „"აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე სამხედრო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ". სოხუმში ჩავიდნენ საქართველოში აკრედიტებული უცხო ქვეყნების მისიათა (გერმანია, აშშ, რუსეთი, თურქეთი, ირანი, ჩინეთი, სომხეთი, ისრაელი) მეთაურები. მათ შეხვდა თ. ნადარეიშვილი, რომელმაც გააცნო ფრონტებზე შექმნილი ვითარება. შემდგომ სტუმრები მიიღო ე. შევარდნაძემ.

1993 წ.9 ივლისს გაეროს უშიშროების საბჭომ მიიღო 849 რეზოლუცია. საბჭომ გენერალურ მდივანს ბ. ბ. გალის სთხოვა, გაეგზავნა თავისი სპეციალური წარმომადგენელი რეგიონში, რომ გაფორმებულიყო ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმება. ამავე მიზნით გაიგზავნა 50 სამხედრო დამკვირვებელი. ეს იყო კონფლიქტის შესახებ უშიშროების საბჭოს პირველი რეზოლუცია. ამას აღშფოთებით შეხვდა ვ. არძინბა და საპასუხო წერილში გამოხატა თავისი ნეგატიური დამოკიდებულება. იმავე დღეს საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის ბრძანებულებით აფხაზეთის ა/რ ტერიტორიაზე გამოცხადდა სამხედრო მდგომარეობა ორი თვის ვადით.

10 ივლისს ვ. არძინბამ შესთავაზა ე. შევარდნაძეს აფხაზეთიდან ქართული ჯარების გაყვანა, რაზეც უარი მიიღო. იმ დღეს მტერმა ტამიში დატოვა. საპასუხოდ ქართულმა მხარემ (გ. ყარყარაშვილი) 13 ივლისს ულტიმატუმი წაუყენა მოწინააღმდეგეს, დაეწია ჯარები გუდაუთამდე.

14 ივლისს რუსების დესანტმა ბრძოლებით აიღო გალის რ-ში მდებარე სტრატეგიული მნიშვნელობის მიშველის მთა, რომელიც ტყვარჩელს გადაჰყურებდა. შეტაკება გაიმართა ღამით და მასში დაიღუპა კასპის ბატალიონის დაახლოებით 50-მდე ქართველი მეომარი.

18 ივლისს   აფხაზეთის ა/რ თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარე თ. ნადარეიშვილი პირადი განცხადების საფუძველზე (ჯანმრთელობის გაუარესება) გადადგა თანამდებობიდან და ამ პოსტზე დაინიშნა საქართველოს პარლამენტის წევრი   ჟიული შარტავა.

ჩვენი აზრით, იმ შუალედურ მიზანს, რასაც ტამიშის ოპერაციით ისახავდა მტერი, მან მიაღწია. ოჩამჩირის რ-ში საქართველომ დიდი მსხვერპლი ფასად კი გაანადგურა მომხდური, მაგრამ ამ ერთკვირიანმა ბრძოლებმა მას საშუალება მისცა, სოხუმის მიმართულებით მიეღწია პოზიციური წარმატებისთვის. მტერმა აიღო სოხუმის ჩრდილოეთითა და ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე თითქმის ყველა სტრატეგიული პუნქტი - ახალშენი, გუმა, კამანი, შრომა. მოწინააღმდეგე ვერ დაეუფლა ს. ცუგუროვკას, მაგრამ ხელში ჩაიგდო ქალაქის ირგვლივ მდებარე მნიშვნელოვანი მაღლობები: ახბიუკი, იაშთუხა და აპიანდა.

ამგვარად, რუსულ-აფსუურ-დაქირავებულთა ძალები მზად იყვნენ სოხუმისთვის გადამწყვეტი ბრძოლებისთვის, რომელიც სექტემბრის მეორე ნახევარში გაიმართა კიდეც და აფხაზეთის ოკუპაციითა და ქართველთა გენოციდით დამთავრდა. ოღონდ, ამას წინ უძღოდა 27 ივლისის მოღალატური ხელშეკრულება, რის საფუძველზეც ქართული ჯარი პირწმინდად განაიარაღეს.

ნუ დაუყრით ღორებს მარგალიტს

ქართველებს უკვე არ გვიკვირს, როდესაც ვიგებთ, რომ აფსუებს ბიუჯეტის ხარჯზე მკურნალობენ. მათ ამ ჰუმანიტარულ „მოქრთამვას“ საზოგადოების უმრავლესობა გაგებით ეკიდება. დევნილებიც ჩუმად ვართ. მაგრამ პროტესტი ჩნდება მაშინ, როცა აღმოვაჩენთ, რომ ოკუპირებული გალის რ-დან გადმოსულ ქართველებს ამგვარი შეღავათებით არ აჯილდოებენ.

გახსოვთ, ალბათ, წინა საუკუნის 20-იან წლებში სამურზაყანოს მეგრელებს ბოლშევიკები ძროხის (ან ღორის) საფასურად „აფხაზად“ ჩაწერას აიძულებდნენ, რათა ავტონომიის შესაკოწიწებლად ხალხის რაოდენობა გაეზარდათ. პრინციპში, ბევრს არაფერს ეკითხებოდნენ პოტენციურ „აფხაზებს“. დიდწილად ამიტომაც მივიღეთ ქართულგვარიანი დღევანდელი აფსუები, რომლებიც, დამერწმუნეთ, გაცილებით რადიკალურად არიან ჩვენს მიმართ განწყობილნი, ვიდრე გენეტიკურ-ანტროპოლოგიურად და, გნებავთ, ისტორიულად მართლა აფსუები.

ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ დღეს აფხაზეთში დარჩენილ ჩვენს სისხლსა და ხორცს უფასო ჯანდაცვის სანაცვლოდ ვუბიძგებთ აფსუების რიგებში „გაწევრიანებისკენ“, ანუ მათ, ფაქტიურად, ვეუბნებით, - ჩაეწერეთ აფსუად და მიიღეთ უფასო მკურნალობა, გადაარჩინეთ შვილი, ცოლო, ქმარი, დედა!

ეუთო და აფხაზეთის საკითხი

ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციას საფუძველი 1975 წ. ჩაეყარა. დღეს ის 55 სახელმწიფოს აერთიანებს.  ეუთოს მისია საქართველოში 1992 წ. დაარსდა.

ჩვენს კონფლიქტებთან  დაკავშირებით მნიშვნელოვანია ეუთოს ხუთი სამიტი. სწორედ ამ ორგანიზაციამ აღიარა, რომ აფხაზეთში განხორციელდა ქართველების ეთნიკური წმენდა. პირველად  ეს მოხდა 1994 წ. 6 დეკემბერს  ბუდაპეშტის  შეხვედრაზე. ციტატა რეზოლუციიდან: "(...) გამოთქვამენ ღრმა შეშფოთებას "ეთნიკური წმენდის", მოსახლეობის, განსაკუთრებით ქართველთა, თავიანთი საცხოვრებელი ადგილებიდან მასობრივი განდევნისა და უდანაშაულო მოქალაქეთა დიდი რაოდენობით დაღუპვის გამო". მაგრამ აქვე "კმაყოფილებით აღინიშნა" რუსეთის სამშვიდობო მისიაც, რაც თავად ჩვენს ხელისუფლებას ჰქონდა ფაქტიური  აგრესორისთვის 1992 წ. 23 ივნისის სოჭის ხელშეკრულების საფუძველზე მინიჭებული.

ეუთომ 1996 წ. 2 დეკემბრის ლისაბონის სამიტზე კვლავ დაადასტურა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისადმი მხარდაჭერა და დაგმო "აფხაზეთში ეთნიკური წმენდა, რასაც მოჰყვა ძირითადად ქართველი მოსახლეობის მასობრივი განადგურება და იძულებითი განდევნა, სეპარატისტების დესტრუქციული აქტები" და მათ მიერ არჩევნების გამართვის გადაწყვეტილება.
1997 წ. 9 ივლისის ვარშავის შეხვედრაზე ეუთომ დაადასტურა ბუდაპეშტისა და ლისაბონის სამიტების სულისკვეთება. იქ მიღებულ დოკუმენტში საუბარია ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეისა და დსთ-ს გადაწყვეტილებების შესრულების აუცილებლობაზე. ვარშავის შეხვედრაზე ამ ორგანიზაციამ მხარი დაუჭირა გაეროს ეგიდით აფხაზეთის საკითხზე საერთაშორისო კონფერენციის მოწვევის იდეას, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებდნენ ეუთო, "საქართველოს მეგობართა" ჯგუფის ქვეყნები, რუსეთი და კონფლიქტის მხარეები.